สรุปจากเซสชัน “Human-AI Interaction” ที่งาน MIT Bangkok Symposium 2025 ดร.พัทน์ ภัทรนุธาพร จาก MIT Media Lab ได้เสนอแนวคิดการออกแบบ AI เพื่อส่งเสริมการเติบโตของมนุษย์อย่างรอบด้าน

Invent-Investigate-Inspire: 3 แนวทางงานวิจัย Human-AI Interaction

1️⃣ สร้างสรรค์ (Invent)
พัฒนา AI ที่เป็น “กระจกสะท้อนตัวตน” เพื่อเสริมการตระหนักรู้ตนเอง (Self-awareness)
ตัวอย่าง:
-Future You AI: ระบบให้ผู้ใช้สนทนากับ “ตัวตนในวัย 60 ปี” เพื่อสร้างมุมมองระยะยาว
-AI โสเครติส: หุ่นยนต์ตั้งคำถามเชิงลึก ช่วยทบทวนอคติและความเชื่อส่วนบุคคล

2️⃣ ศึกษาผลกระทบ (Investigate)
ศึกษาผลกระทบของ AI ต่อมนุษย์ ทั้งทางบวกและลบ
ตัวอย่าง:
-AI กับการคิดเชิงวิพากษ์: AI สามารถช่วยให้คนคิดวิเคราะห์ลึกขึ้น หรือทำให้คนคิดน้อยลงและพึ่งพา AI เกินไป?
-AI กับพฤติกรรมมนุษย์: AI สามารถกระตุ้นให้คนสร้างสรรค์ขึ้น หรือกลับทำให้คนติดเทคโนโลยีมากเกินไป?
-AI กับการสร้างความผูกพันทางอารมณ์: AI ที่ถูกออกแบบมาให้มี “บุคลิก” คล้ายมนุษย์ สามารถช่วยหรือเป็นภัยต่อสุขภาพจิตได้อย่างไร?

3️⃣ สร้างการเชื่อมโยง (Inspire)
ใช้ AI เชื่อมโยงมนุษย์กับวัฒนธรรม ธรรมชาติ และสังคม
ตัวอย่าง:
-AI ที่สามารถสื่อสารกับสัตว์ได้ เพื่อช่วยศึกษาพฤติกรรมของสัตว์และสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับธรรมชาติ
-AI ที่ช่วยรักษามรดกทางวัฒนธรรม เช่น การใช้ AI เพื่อฟื้นฟูภาษาโบราณ หรือช่วยนักดนตรีเรียนรู้เครื่องดนตรีพื้นเมือง

นวัตกรรม AI ที่น่าสนใจ

🔹AI สำหรับ Self-Reflection
-จำลองบทสนทนากับ “ตัวเองในอนาคต” เพื่อกระตุ้นให้คิดถึงการตัดสินใจระยะยาว
-ช่วยให้ผู้ใช้ตระหนักถึงพฤติกรรมในปัจจุบันและผลกระทบในอนาคต

🔹 AI Socratic Mentor
-AI ที่ไม่ได้ให้คำตอบตรงๆ แต่ตั้งคำถามที่กระตุ้นการคิดและเรียนรู้
-ลดอคติ (Bias) และช่วยให้มนุษย์พัฒนาการคิดเชิงลึก

🔹 AI-Human-Animal Interaction
-AI ที่ช่วยแปลและวิเคราะห์ภาษาของสัตว์ เช่น รูปแบบเสียงของโลมา หรือสัญญาณการสื่อสารของช้าง
-ช่วยนักวิจัยและนักอนุรักษ์ทำความเข้าใจสัตว์ป่าได้ดีขึ้น

ความเสี่ยงและจริยธรรมของ AI

⚠️ AI มีผลกระทบทางจิตวิทยาอย่างลึกซึ้ง
-AI ที่ออกแบบมาให้ “เป็นมิตร” อาจทำให้คนเกิดความผูกพันและพึ่งพามากเกินไป
-AI ที่เรียนรู้จากข้อมูลผิดพลาดอาจสร้าง “ความทรงจำปลอม” ให้ผู้ใช้ได้

⚠️ AI อาจถูกใช้ในทางที่ผิด
-เทคโนโลยี Deepfake หรือ AI-generated content อาจถูกใช้เพื่อบิดเบือนข้อมูล
-ความโปร่งใสและจริยธรรมเป็นสิ่งสำคัญในการพัฒนา AI

มุมมองต่อ AI ที่ไม่ใช่แค่ Western-centric

AI ส่วนใหญ่มักพัฒนาโดยวัฒนธรรมตะวันตก แต่ ดร.พัทน์ เชื่อว่า AI ควรสะท้อนความหลากหลายของวัฒนธรรมทั่วโลก
AI สามารถช่วย รักษาและส่งเสริมวัฒนธรรมท้องถิ่น

ตัวอย่าง:
-AI ที่ช่วยแปลและอนุรักษ์ภาษาถิ่นที่ใกล้สูญหาย
-AI ที่ใช้ในการเล่าเรื่องแบบไทย เช่น การเล่าเรื่องปรัมปราผ่านการประมวลผลภาษาธรรมชาติ
-AI เพื่อ ศึกษาพฤติกรรมของสัตว์ป่าและช่วยการอนุรักษ์ธรรมชาติ
🐃 Moo Deng AI Challenge การแข่งขันที่เน้นพัฒนา AI เพื่อสร้าง การปฏิสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ สัตว์ และเทคโนโลยี


สรุป: “เราไม่ควรแค่ทำให้เครื่องจักรเป็นมนุษย์ แต่ควรใช้เครื่องจักรเพื่อทำให้เราเป็นมนุษย์มากขึ้น”
AI ที่ดีไม่ควรแค่ทำให้ชีวิตเราง่ายขึ้น แต่ควรช่วยให้เราเข้าใจตัวเองและโลกดีขึ้น และเป้าหมายของ AI ไม่ใช่แค่การแทนที่มนุษย์ แต่เป็นการเสริมสร้างความคิดสร้างสรรค์ และช่วยให้เราสร้างอนาคตที่ดีขึ้น

Sources:

——
📌 สนใจ Corporate In-House Training ยกระดับทักษะองค์กรด้วย AI-People Enablement Solutions 

——